ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦੀਆਂ ਨਜ਼ਰਾਂ ਵਿਚ ਇਸਤਰੀ -----

ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦੀਆਂ ਨਜ਼ਰਾਂ ਵਿਚ ਇਸਤਰੀ -----

ਅੱਜ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦੇ ਜਨਮ ਦਿਹਾੜੇ ਤੇ ਲਿਖਣ ਬੈਠੀ ਤੇ ਇਕ ਇਸਤਰੀ ਹੋਣ ਖਾਤਰ ਇਕੋ ਗੱਲ ਚੇਤੇ ਆਈ ਕੀ ਓਹ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਹੀ ਸਨ ਜਿਹਨਾ ਨੇ ਇਸਤਰੀ ਨੂ ਇਤਨਾ ਮਾਣ ਤੇ ਸਮਮਾਨ ਦਿੱਤਾ ਵਰਨਾ ਸੰਸਾਰ ਦੇ ਬਹੁਤੇ ਚਿੰਤਕਾਂ ਅਤੇ ਸੰਸਾਰ ਦੇ ਲੱਗਪੱਗ ਸਾਰੇ ਹੀ ਵੱਡੇ ਉਮਰ ਦੇ ਧਰਮਾਂ: ਹਿੰਦੂ ਧਰਮ, ਬੁੱਧ ਧਰਮ, ਜੈਨੀ ਧਰਮ, ਯਹੂਦੀ ਧਰਮ, ਇਸਾਈ ਧਰਮ ਅਤੇ ਇਸਲਾਮ ਧਰਮ ਨੇ ਇਸਤਰੀ ਨੂੰ ਕਿਸੇ ਨਾ ਕਿਸੇ ਰੂਪ ਵਿਚ ਨਕਾਰਿਆ ਅਤੇ ਨਖੇਧਿਆ ਹੀ ਹੈ। ਪਰ ਸੰਸਾਰ ਦੇ ਸਭ ਤੋਂ ਘੱਟ ਉੱਮਰ ਵਾਲੇ ਧਰਮ, ਸਿੱਖ ਧਰਮ ਦੇ ਬਾਨੀ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦੇਵ ਜੀ ਨੇ ਇਸਤਰੀ ਦੀ ਵਡਿਆਈ ਕਰਦਿਆਂ ਉਸਨੂੰ ਮਰਦ ਦੇ ਬਰਾਬਰ ਹੀ ਦਰਜਾ ਦਿੱਤਾ ਅਤੇ ਇਸਤਰੀ ਦੇ ਹੱਕ ਵਿੱਚ ਇਨਕਲਾਬੀ ਆਵਾਜ਼ ਉਠਾਈ।

ਜਰਮਨ ਦੇ ਚਿੰਤਕ 'ਆਇਨਗੇ' ਨੂੰ ਇਸਤਰੀ ਦੇ ਵਜ਼ੂਦ ਵਿੱਚ ਰੂਹ ਜਾਂ ਆਤਮਾ ਨਾਂ ਦੀ ਕੋਈ ਚੀਜ਼ ਹੀ ਨਾ ਦਿਸੀ। 'ਚੈਸਟਰਫੀਲਡ' ਨੇ ਇਸਤਰੀ ਦੀ ਪੈਦਾਇਸ਼ ਨੂੰ ਕੁਦਰਤ ਦਾ ਇੱਕ ਮਜ਼ੇਦਾਰ ਹਾਦਸਾ ਆਖਿਆ। 'ਸ਼ਕਰਾਚਾਰੀਆ' ਨੂੰ ਇਸਤਰੀ ਇੱਕ ਬੰਧਨ ਨਜ਼ਰ ਆਈ। 'ਨੇਪੋਲੀਅਨ' ਨੇ ਇਸਤਰੀ ਨੂੰ ਇੱਕ ਧੋਖਾ ਦੱਸਿਆ। ਮਾਰਕਸਵਾਦੀ ਵਿਚਾਰਕ 'ਕਾਰਲ ਮਾਰਕਸ' ਨੇ ਬਦਲੇ ਦਾ ਦੂਜਾ ਨਾਂ ਇਸਤਰੀ ਰੱਖਿਆ। 'ਸ਼ੈਕਸਪੀਅਰ' ਨੇ ਇਸਤਰੀ ਨੂੰ ਇੱਕ ਕਮਜ਼ੋਰੀ ਦਾ ਨਾਂ ਦਿੱਤਾ। 'ਅਰਸਤੂ' ਤਾਂ ਸਭ ਦਾ ਸਿਰਾ ਨਿਕਲਿਆ। ਉਸ ਆਖਿਆ: ਮਰਦ ਦਾ ਕੰਮ ਹੈ ਇਸ਼ਤਰੀ ਨੂੰ ਹੁਕਮ ਦੇਣਾ ਅਤੇ ਇਸਤਰੀ ਤੋਂ ਹੁਕਮ ਮੰਨਾਉਣਾ ਅਤੇ ਇਸਤਰੀ ਦਾ ਕਰਤੱਵ ਹੈ, ਚੁੱਪ ਚਾਪ ਬਿਨਾਂ ਕਿਸੇ ਹੀਲ-ਹੁੱਜਤ ਦ,ੇ ਹੁਕਮ ਦੀ ਪਾਲਣਾ ਕਰਦੇ ਜਾਣਾ। ਜੋਗੀ 'ਗੋਰਖਨਾਥ' ਨੇ ਇਸਤਰੀ ਦੀ ਤੁਲਨਾ ਬਘਿਆੜ ਨਾਲ ਅਤੇ ਤੁਲਸੀ ਦਾਸ ਨੇ ਇਸਤਰੀ ਦੀ ਤੁਲਨਾ ਢੋਲ-ਗਵਾਰ (ਪਸ਼ੂਆਂ) ਨਾਲ ਕਰਦਿਆਂ ਕੁਝ ਅਜਿਹਾ ਆਖਿਆ: ਢੋਲ, ਗੰਵਾਰ ਔਰ ਨਾਰੀ ਤੀਨੋਂ ਤਾੜਨ ਕੇ ਅਧਿਕਾਰੀ। ਜੈਨੀਆਂ ਦੇ ਦਿਗੰਬਰ ਨੇ ਤਾਂ ਸਭ ਨੂੰ ਮਾਤ ਪਾਉਂਦਿਆਂ ਇੱਥੋਂ ਤੱਕ ਕਹਿ ਦਿੱਤਾ ਕਿ ਇਸਤਰੀ ਭਾਵੇਂ ਸਾਰੀ ਉੱਮਰ ਹੀ ਪ੍ਰਭੂ-ਭਗਤੀ ਕਰੀ ਜਾਵੇ ਤਾਂ ਵੀ ਮੁਕਤੀ ਪ੍ਰਾਪਤ ਨਹੀਂ ਕਰ ਸਕਦੀ। ਮੁਕਤੀ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਨ ਲਈ ਉਸਨੂੰ ਮਰਦ ਦੇ ਜਾਮੇ ਵਿੱਚ ਹੀ ਪੈਦਾ ਹੋਣਾ ਪਵੇਗਾ। ਮਹਾਤਮਾ ਬੁੱਧ ਨੇ ਆਪਣੇ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤੇ ਗਏ ਗਿਆਨ ਰਾਹੀਂ ਪਤਾ ਨਹੀਂ ਹੋਰ ਕੀ ਕੀ ਪਰਾਪਤ ਕੀਤਾ ਪਰ ਉਹਨਾਂ ਵੀ ਇੱਕ ਗੱਲ ਆਖੀ ਕਿ ਜੇਕਰ ਕਿਸੇ ਇਸਤਰੀ ਨਾਲ ਗੱਲ ਕਰਨੀ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹੀ ਹੋਵੇ ਤਾਂ ਉਸ ਨਾਲ ਗੱਲ, ਇੰਨੀ ਦੂਰ ਖਲੋ ਕੇ ਕਰਨੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ ਕਿ ਉਸ ਇਸਤਰੀ ਦਾ ਪਰਛਾਵਾਂ ਵੀ ਤੁਹਾਡੇ ਤੇ ਨਾ ਪਵੇ। ਮੰਨੂ ਜੀ ਨੇ ਇਸਤਰੀ ਨੂੰ ਬਚਪਨ ਵਿੱਚ ਪਿਤਾ, ਜਵਾਨੀ ਵਿੱਚ ਪਤੀ ਅਤੇ ਬੁਢੇਪੇ ਵਿੱਚ ਪੁੱਤਰ ਦੇ ਅਧਿਕਾਰ ਵਿੱਚ ਰੱਖੇ ਜਾਣ ਦੀ ਤਾਕੀਦ ਕੀਤੀ। ਇਸਤਰੀ ਵਿਰੁੱਧ ਜ਼ਹਿਰ ਉਗਲਦੇ ਹੋਰ ਵੀ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਹਵਾਲੇ ਦਿੱਤੇ ਜਾ ਸਕਦੇ ਹਨ। ਕਵੀ 'ਕੀਥ' ਨੇ 'ਇਸਤਰੀ' ਵਿਰੁੱਧ ਬ੍ਰਾਹਮਣਾਂ ਦੇ ਰੋਲ ਨੂੰ ਸਭ ਤੋਂ ਹਾਨੀਕਾਰਕ ਆਖਿਆ।

ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦੇਵ ਜੀ ਨੇ ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਗਰੰਥ ਸਾਹਿਬ ਦੇ ਪੰਨਾ 473 ਉਤੇ ਦਾ 'ਇਸਤਰੀ' ਦੀ ਯੋਗ ਥਾਂ ਦਰਸਾਉਂਦਾ ਅਤੇ ਉਸਨੂੰ ਬਹੁਤ ਉੱਚੀ ਪਦਵੀ ਦਿੰਦੀਆਂ ਇਹ ਸ਼ਬਦ ਆਖਿਆ -

ਭੰਡਿ ਜੰਮੀਐ ਭੰਡਿ ਨਿੰਮੀਐ ਭੰਡਿ ਮੰਗਣੁ ਵਿਆਹੁ।।
ਭੰਡਹੁ ਹੋਵੇ ਦੋਸਤੀ ਭੰਡਹੁ ਚਲੈ ਰਾਹੁ।।
ਭੰਡੁ ਮੁਆ ਭੰਡੁ ਭਾਲੀਐ ਭੰਡਿ ਹੋਵੈ ਬੰਧਾਨੁ।।
ਸੋ ਕਿਉ ਮੰਦਾ ਆਖੀਐ ਜਿਤੁ ਜੰਮਹਿ ਰਾਜਾਨ।।
ਭੰਡਹੁ ਹੀ ਭੰਡੁ ਉਪਜੈ ਭੰਡੈ ਬਾਝੁ ਨਾ ਕੋਇ।।
ਨਾਨਕ ਭੰਡੈ ਬਾਹਰਾ ਏਕੋ ਸੱਚਾ ਸੋਇ।।
ਜਿਤੁ ਮੁਖਿ ਸਦਾ ਸਾਲਾਹੀਐ ਭਾਗਾ ਰਤੀ ਚਾਰਿ।।
ਨਾਨਕ ਤੇ ਮੁਖ ਊਜਲੇ ਤਿਤੁ ਸਚੈ ਦਰਬਾਰਿ।।

ਭੰਡ ਅਰਥਾਤ ਇਸਤਰੀ (ਪਤਨੀ) ਨੂੰ ਭਲਾ-ਬੁਰਾ ਕਿਉਂ ਆਖਿਆ ਜਾਵੇ? ਇਸਤਰੀ ਨੁੰ ਮਰਦ ਤੋਂ ਨੀਵਾਂ ਕਿਉਂ ਸਮਝਿਆ ਜਾਵੇ? ਇਸਤਰੀ ਤਾਂ ਸਦਾ ਹੀ ਆਦਰ ਕਰਨ ਯੋਗ ਹੈ। ਰਾਜਿਆਂ ਮਹਾਰਾਜਿਆਂ ਨੂੰ ਜਨਮ ਦੇਣ ਵਾਲੀ ਇਸਤਰੀ ਨੂੰ ਮੰਦਾ ਕਹਿਣਾ ਅਤੇ ਸਮਝਣਾ ਕਿੱਥੋਂ ਦੀ ਸਮਝਦਾਰੀ ਹੈ? ਰਿਸ਼ੀ-ਮੁੰਨੀ, ਸੰਤ-ਮਹਾਤਮਾ, ਇਨਕਲਾਬੀ ਯੋਧੇ ਤੇ ਸੂਰਬੀਰ, ਗੁਰ-ਪੀਰ-ਪੈਗੰਬਰਾਂ ਨੂੰ ਜਨਮ ਦੇਣ ਵਾਲੀ ਅਤੇ ਪਾਲ-ਪੋਸ ਕੇ ਵੱਡਿਆਂ ਕਰਨ ਵਿੱਚ ਆਪਣਾ ਪੱਲ ਪੱਲ ਕੁਰਬਾਨ ਕਰਨ ਵਾਲੀ, ਮਮਤਾ ਦੀ ਪੁੰਜ, ਪਿਆਰ ਦੀ ਮੂਰਤ ਅਤੇ ਤਿਆਗ ਦਾ ਸਰੂਪ 'ਇਸਤਰੀ' ਭਲਾ ਮਾੜੀ ਕਿਵੇਂ ਹੋ ਸਕਦੀ ਹੈ ...?

ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਸਾਹਿਬ ਔਰਤ ਨੂੰ ਮਰਦ ਤੋਂ ਨੀਵਾਂ ਦਰਜਾ ਦੇਣ ਨੂੰ ਵੀ ਗ਼ੈਰ-ਰੂਹਾਨੀ ਸੋਚ ਆਖਦੇ ਹਨ। ਜਿਹੜੀ ਔਰਤ ਰਾਜਿਆਂ ਤੇ ਮਹਾਨ ਰੂਹਾਨੀ ਹਸਤੀਆਂ ਨੂੰ ਜਨਮ ਦੇਂਦੀ ਹੈ, ਉਹ ਮਾੜੀ ਕਿੰਞ ਹੋ ਸਕਦੀ ਹੈ? ਫਿਰ ਉਹ ਵੀ ਤਾਂ ਰੱਬ ਦੀ ਪੈਦਾ ਕੀਤੀ ਹੋਈ ਹੈ । ਰੱਬ ਦੀ ਰਚਨਾ ਨੂੰ ਮਾੜਾ ਨਹੀਂ ਕਿਹਾ ਜਾ ਸਕਦਾ ।
ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਸਾਹਿਬ ਨੇ ਲੋਕਾਈ ਨੂੰ �ਇਨਸਾਨੀਅਤ ਦੀ ਪਾਹੁਲ ਵਾਲੀ ਰੂਹਾਨੀਅਤ� ਦਾ ਸਬਕ ਦਿਤਾ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਧਰਮ ਤੇ ਰੂਹਾਨੀਅਤ ਨੂੰ ਅਖੌਤੀ ਸੰਨਿਆਸ ਲੈ ਕੇ ਜੰਗਲਾਂ, ਉਜਾੜਾਂ ਤੇ ਪਹਾੜਾਂ ਵਿਚ ਲੁਕ ਕੇ, ਦੁਨੀਆਂ ਤੋਂ ਭੱਜ ਕੇ, ਜਿਸਮ ਨੂੰ ਦੁਖ ਦੇ ਕੇ, ਅਖੌਤੀ ਤਪੱਸਿਆ ਕਰਨ ਦੇ ਭਰਮ ਤੋਂ ਆਜ਼ਾਦ ਕੀਤਾ । ਉਨ੍ਹਾਂ ਕਿਹਾ ਕਿ ਇਨਸਾਨ ਇਕ ਆਮ ਗ੍ਰਹਿਸਤੀ ਵਜੋਂ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਜਿਊਂਦਿਆਂ ਹੀ ਇਕ ਰੂਹਾਨੀ ਹਸਤੀ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ । ਉਨ੍ਹਾਂ ਕਿਹਾ ਕਿ ਗ੍ਰਹਿਸਤ ਰੂਹਾਨੀਅਤ ਦੇ ਰਾਹ ਵਿਚ ਰੋੜਾ ਨਹੀਂ ਬਲਕਿ ਇਸ ਦੇ ਰਸਤੇ ਵਿਚ ਮਦਦਗਾਰ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ।

ਇਸਤਰੀ ਨੂ ਇਤਨਾ ਸਮਮਾਨ ਤੇ ਇਜ੍ਜਤ ਦੇਣ ਵਾਲੀ ਦੁਨੀਆਂ ਤੇ ਨਾ ਕੋਈ ਲਾਸਾਨੀ ਹਸਤੀ ਪਹਿਲੋਂ ਹੋਈ ਸੀ ਤੇ ਨਾ ਹੀ ਉਨ੍ਹਾਂ ਤੋਂ ਮਗਰੋਂ ਨਜ਼ਰ ਆਉਂਦੀ ਹੈ।

ਦੁਖ ਵਿਛੜੇ ਨਨਕਾਣੇ ਦਾ .....(लेखिका : दर्शन कौन धनोए )

ਦੁਖ ਵਿਛੜੇ ਨਨਕਾਣੇ ਦਾ .....(लेखिका : दर्शन कौन धनोए )

_____________________$$_____________________

___________________$$$$$$___________________

_________________$$$$$$$$$$_________________

__________$$______$$$$$$$$______$$__________

_______$$_____$$$$_$$$$$$_$$$$_____$$_______

____$$$___$$$$_____$$$$$$_____$$$$___$$$____

__$$$$___$$$$______$$$$$$______$$$$___$$$$__

_$$$$$____$$$$_____$$$$$$_____$$$$___$$$$$$_

_$$$$$$_____$$$$$_$$$$$$$$_$$$$$____$$$$$$$_

__$$$$$$$________$$$$$$$$$$_______$$$$$$$$__

___$$$$$$$$$$________$$________$$$$$$$$$$___

____$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$____

_____$$$$$$______$$$$$$$$$$______$$$$$$_____

______$$$______$$$$$_$$_$$$$$______$$$______

_______$_____$$______$$______$$_____$_______

____________$$_______$$_______$$____________

___________$$$$______$$______$$$$___________

____________$$____$$$$$$$$____$$____________

___________________$$$$$$___________________

_____________________$$_____________________

____________________________________________

पाकिस्तानी प्रसासन ने गुरुनानक देव जी के जन्म स्थान ननकाना साहिब मे भारत-पाकिस्तान और युरोपियन देशो के धार्मिक जत्थों को जुलुस निकलने की अनुमति नही दी --इस निर्णय से सारी सिक्ख कोम सकते में आ गई --अपने गुरु का जन्म दिन मनाना उसके जन्म स्थान पर ,भव्य जुलुस निकलना ,उसमे शरीक होना हर सिक्ख का एक सपना होता है --पर पाकिस्तानी प्रशासन के इस अड़ियल रवये से पाकिस्तानी गुरुद्वारा प्रबंधक कमेंटी मायुश हुई |

प्रशासन का कहना था की ' जेहादी तालिबानी हमले की आशंका के डर से हम ऐसा कर रहे हे --क्योकि कट्टरपंथी तालिबानी जेहादी पिछले कुछ वर्षो से पाकिस्तानी सिक्ख बिरादरी को अपना निशाना बना रहे हे --कई सूबे जहाँ सिक्ख परिवार बरसो से आबाद थे --उनके हमलो से इधर -उधर शरण ले चुके है |
'
यह एक ऐतिहासिक त्रासदी हे की 1947 के पहले ,जिस क्षेत्र मे सिक्खों की एक बड़ी संखिया बरसो से आबाद थी वहां आज गिनती के परिवार रह गए हे | सबसे बड़ी बात तो यह हे की जिस मुकाम पर धर्म के संस्थापक गुरु नानक देव जी का जन्महुआ (ननकाना साहेब}आज वहां उनकी याद में एक जुलुस भी नही निकाल सकते --उनका जन्म दिन नही मना सकते ? कितनी त्रासदी हे सिक्ख समाज के लिए |

किसी जमाने मे सिक्ख सम्प्रदाय के महाराजा रणजीत सिंह के शासन काल (१८०१-१८३९) में सिक्ख साम्राजय पंजाब के अलावा सिंध, बलोचिस्तान ,जम्मू -कश्मीर ,पश्तून-सूबा सरहद तक फैला था | उन्होंने लाहोर को अपनी राजधानी बनाया और शासन किया था --उसी दोरान सिक्ख बिरादरी ने अपना कारोबार इन इलाको में फैलाया और वहीँ बस गए | अगर,रणजीतसिंह दिल्ली और अवध की ओर बड़ते , तो शायद हिंदुस्तानि सियासत की तस्वीर कुछ और ही होती |


1947 के बंटवारे में यह सिक्ख बहुल क्षेत्र विभाजित हो गया और हिन्दुस्तान का यह हिस्सा पाकिस्तान में चला गया | विभाजन के वक्त इंसानियत का जो खून बहा वो सबको पता हे --जिसमे ज्यादातर लाशे सिक्खों की थी ?


आज बहुत थोड़े से सिक्ख-परिवार ही पाकिस्तान में रह गए हे , उन्होंने अपने ,गुरुद्वारों की सुरक्षा और देख भाल के लिए " पाकिस्तान सिक्ख गुरुद्वारा कमेटी " बनाई हे और पाक सरकार ने भी उदारता का परिचय देकर इसको मंजूरी दे दी हे | इसके चलते आज सिक्ख बिरादरी ने पाकिस्तान में अपना एक खास मुकाम बनाना शुरू कर दिया हे --

पाकिस्तान के इतिहास में पहली बार सरदार हरचरण सिंह फोज में और ट्रेफिक इंस्पेक्टर सरदार कल्याण सिंह प्रशासन में आए हे | यदि होसला बुलंद हो ,लगन हो तो कोंन आगे बढ़ने से रोक सकता हे ?
एक गायक ने इसे यु पेश किया हे -------
'रब्बा दिल पंजाब दा पाकिस्तान ते रह गया ऐ---
कदीया न पूरा होना ऐसा घाटा पे गया ऐ |
नई भूलन दुःख संगता नु बिछड़े ननकाना दा |



लेखिका : दर्शन कौर धनोए

ਆਪ ਸਬ ਨੂੰ ਲੋਹੜੀ ਦੀ ਬਹੁਤ ਬਹੁਤ ਵਧਾਈ ...

ਆਪ ਸਬ ਨੂੰ ਲੋਹੜੀ ਦੀ ਬਹੁਤ ਬਹੁਤ ਵਧਾਈ ....

ਲੋਹੜੀ ਦੀ ਇਕ ਬੋਲੀ .......

ਸੁੰਦਰ ਮੁੰਦਰੀਏ ਹੋ !
ਤੇਰਾ ਕੌਣ ਵਿਚਾਰਾ ਹੋ !
ਦੁੱਲਾ ਭੱਟੀ ਵਾਲਾ ਹੋ !
ਦੁੱਲੇ ਧੀ ਵਿਆਈ ਹੋ !
ਸ਼ੇਰ ਸੱਕਰ ਪਾਈ ਹੋ !
ਕੁੜੀ ਦਾ ਲਾਲ ਪਟਾਕਾ ਹੋ !
ਕੁੜੀ ਦਾ ਸਾਲੂ ਪਾਟਾ ਹੋ !
ਸਾਲੂ ਕੌਣ ਸਮੇਟੇ ਹੋ !
ਚਾਚੇ ਚੁਰੀ ਕੁੱਟੀ .....
ਜ਼ਮਿਦਾਰਾਂ ਲੁੱਟੀ ...
ਬੜੇ ਬੋਲੇ ਆਏ ...
ਏਕ ਬੋਲਾ ਰਹਿ ਗਿਆ
ਸਿਪਾਹੀ ਫੜ ਕੇ ਲੈ ਗਿਆ
ਸਿਪਾਹੀ ਨੇ ਮਾਰੀ ਈਟ
ਸਾਨੂ ਦੇ ਦੇ ਲੋਹੜੀ
ਤੇ ਤੇਰੀ ਜਿਵੇ ਜੋੜੀ ....
ਹੋ ਹੋ ਹੋ ਹੋ .............!!

ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦੇਵ ਜੀ.......

ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦੇਵ ਜੀ ਸਿੱਖਾ ਦੇ ਮੋਢੀ ਗੁਰੂ ਸਨ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਜਨਮ ੨੦ ਅਕਤ੍ਬ੍ਰ 1469 ਨੂੰ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਵਿਖੇ ਰਾਇ-ਭੋਇ ਦੀ ਤਲਵੰਡੀ ਵਿੱਚ ਹੋਇਆ। ਤਲਵੰਡੀ ਦਾ ਚੌਧਰੀ ਰਾਇ ਬੁਲਾਰ ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦੇਵ ਜੀ ਦਾ ਅਨਿੰਨ ਸੇਵਕ ਹੋਇਆ ਹੈ। ਇਸ ਲਈ ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦੇਵ ਜੀ ਦਾ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ ਧਰਤੀ ’ਤੇ ਹੋਣ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਰਾਇ ਬੁਲਾਰ ਉਸੇ ਰਾਤ ਨੂੰ ਇਕ ਸੁਪਨਾ ਦੇਖਦਾ ਹੈ, ਜਿਸ ਨੂੰ ਨਨਕਾਇਣ ਦਾ ਕਰਤਾ ਬਹੁਤ ਸੁੰਦਰ ਸ਼ਬਦਾਂ ਵਿਚ ਅੰਕਿਤ ਕਰਦਾ ਹੈਉਂ ਚੀ ਮਾੜੀ ਆਪਣੀ ਸੁੱਤਾ ਰਾਇ ਬੁਲਾਰ। ਅੱਲ੍ਹਾ ਅਕਬਰ ਆਖ ਕੇ ਬਰੜਾਇਆ ਤ੍ਰੈ ਵਾਰ। ਬੇਗ਼ਮ ਝੂਟ ਜਗਾਇਆ ਪੁੱਛਿਆ ਨਾਲ ਪਿਆਰ। ਕੀ ਤਕਦਾ ਹਾਂ ਖ਼ਾਬ ਵਿਚ ਬੋਲਿਆ ਤੇ ਵਿਚਕਾਰ। ਅਸਮਾਨਾਂ ਤੋਂ ਟੁੱਟ ਕੇ ਤਾਰਾ ਇਕ ਬਲਕਾਰ। ਤਲਵੰਡੀ ’ਤੇ ਡਿਗਿਆ ਚਮਕ ਅਜਾਇਬ ਮਾਰ। ਵਗ ਪਿਆ ਵਿਚ ਬਾਰ ਦੇ ਨੂਰਾਂ ਦਾ ਦਰਿਆ। ਰੁੜ੍ਹਿਆ ਜਾਵਾਂ ਉਸ ਵਿਚ ਕੰਢਾ ਹੱਥ ਨਾ ਆਵੇ। ਜਦੋਂ ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦੇਵ ਜੀ ਦਾ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ ਹੋਇਆ ਤਾਂ ਇਹੀ ਪ੍ਰਕਾਸ਼-ਰੂਪੀ ਤਾਰਾ ਪਿਤਾ ਕਾਲੂ ਜੀ ਅਤੇ ਮਾਤਾ ਤ੍ਰਿਪਤਾ ਜੀ ਦੀ ਗੋਦ ਵਿਚ ਚਮਕਣ ਲੱਗ ਪਿਆ। ਇਸੀ ਤਾਰੇ ਨੂੰ ਗੁਰਬਾਣੀ ਵਿਚ ‘ਚਰਾਗੁ’ ਕਿਹਾ ਗਿਆ ਹੈ। ਇਸ ਚਿਰਾਗ ਸਦਕੇ ਹੀ ਅੰਧਕਾਰ ਵਿਚ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ ਹੋਇਆ। ਕਲਯੁੱਗ ਵਿਚ ਨਾਮ ਧਰਮ ਦੀ ਚਰਚਾ ਚੱਲੀ। ਸਾਰੇ ਭਵਨਾਂ ਵਿਚ ਪਾਰਬ੍ਰਹਮ ਦਾ ਰੂਪ ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦੇਵ ਜੀ ਦੀ ਰੁਸ਼ਨਾਈ ਫੈਲ ਗਈ: ਬਲਿਓ ਚਰਾਗੁ ਅੰਧ੍ਹਾਰ ਮਹਿ ਸਭ ਕਲਿ ਉਧਰੀ ਇਕ ਨਾਮ ਧਰਮ॥ ਪ੍ਰਗਟੁ ਸਗਲ ਹਰਿ ਭਵਨ ਮਹਿ ਜਨੁ ਨਾਨਕੁ ਗੁਰੁ ਪਾਰਬ੍ਰਹਮ।

ਬਾਲ ਲੀਲਾ

ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਜਦੋਂ ਆਪ ਪੰਜ ਸਾਲਾਂ ਦੇ ਸਨ ਤਾਂ ਉਚੇਰੀ ਭਾਵਨਾ ਵਾਲੀਆਂ ਗੱਲਾਂ ਕਰਦੇ ਸਨ| ਹਿੰਦੂ ਅਤੇ ਮੁਸਲਮਾਨ ਅਪਣੇ ਢੰਗ ਨਾਲ ਪ੍ਰਸ਼ੰਸਾ ਕਰਦੇ ਸਨ| ਜਿੱਥੇ ਬਚਪਣ ਦੇ ਹਾਣੀਆਂ ਨਾਲ ਆਪ ਖੇਡਦੇ ਸਨ ਇੱਥੇ ਰਾਏ ਬੁਲਾਰ ਨੇ ਛੋਟਾ ਜਿਹਾ ਤਲਾਉ ਬਣਾਇਆ ਸੀ ਜਦੋਂ ਆਪ ਜੀ ਦੀ ਮਹਿਮਾ ਦੂਰ ਤੱਕ ਫੈਲ ਚੁੱਕੀ ਸੀ....

ਪੜਨ ਪਾਉਣਾ

...................

ਆਪ ਜਦ ਸੱਤਾਂ ਵਰਿਆਂ ਦੇ ਹੋਏ ਤਾਂ ਪੜਣ ਲਈ ਪਾਂਧੇ ਕੋਲ ਭੇਜਿਆ ਗਿਆ| ਪਾਂਧੇ ਨੇ ਗੁਰੂ ਜੀ ਵਾਸਤੇ ਪੈਂਤੀ ਲਿਖਕੇ ਦਿੱਤੀ| ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ ਗੁਰੂ ਜੀ ਨੇ ਅਗਲੇ ਦਿਨ ਬਿਨ ਦੇਖੇ ਲਿਖ ਦਿਖਾਈ|ਆਖਦੇ ਹਨ ਕਿ ਉਸ ਵੇਲੇ ਨਿੱਕੇ ਜਿਹੇ ਗੁਰੂ ਨੇ ਪੈਂਤੀ ਅੱਖਰੀ ਪੱਟੀ ਤੇ ਲਿਖੀ ਤੇ ਹੋਰਨਾਂ ਬੋਲੀਆਂ ਵਿਚ ਅਜਿਹੀਆਂ ਰਚਨਾਵਾਂ ਵਾਂਗ ਗੁਰੂ ਜੀ ਨੇ ਵੀ ਮੁੱਢੋਂ ਤਰਤੀਬਵਾਰ ਅੱਖਰਾਂ ਨੂੰ ਲਿਆ ਤੇ ਪਦਾਂ ਰਾਹੀਂ ਜਿਨਾਂ ਵਿਚ ਇਹ ਅੱਖਰ ਆਉਂਦੇ ਹਨ ਛੰਦਾ ਬੰਦੀ ਵਿਚ ਵਾਹਿਗੁਰੂ ਨੂੰ ਮਿਲਣ ਦੇ ਭਾਵ , ਆਪਣੇ ਮਤ ਦੇ ਨਿਯਮਾਂ ਤੇ ਸਿਰਜਣਹਾਰ ਦੇ ਗੁਣਾਂ ਦੀ ਪ੍ਰਸੰਸਾ ਕੀਤੀ ਹੈ|
ਰਾਗ ਆਸਾ ਵਿਚ ਪੱਟੀ ਇਸ ਤਰਾਂ ਲਿਖੀ ਹੈ|
ਰਾਗ ਆਸਾ ਮਹਲਾ ਪਟੀ ਲਿਖੀ

ੴ ਸਤਿਗੁਰ ਪ੍ਰਸਾਦਿ||
ਸਸੈ ਸੋਇ ਸਿ੍ਰਸਟਿ ਜਿਨਿ ਸਾਜੀ ਸਭਨਾ ਸਾਹਿਬੁ ਏਕੁ ਭਇਆ|
…….ਕਰੇ ਕਰਾਏ ਸਭ ਕਿਛੁ ਜਾਣੈ ਨਾਨਕ ਸਾਇਰ ਇਵ ਕਹਿਆ|੩੫|੧|

ਗੁਰੂ ਜੀ ਚੁੱਪ ਚਾਪ ਰਹਿੰਦੇ ਸਨ ਪਾਂਧੇ ਨੇ ਕਿਹਾ ਤੁਸੀਂ ਪੜਦੇ ਕਿਉਂ ਨਹੀਂ ਤਾਂ ਗੁਰੂ ਜੀ ਨੇ ਕਿਹਾ ,”ਕੀ ਤੁਸੀਂ ਮੈਂਨੂੰ ਪੜਾਉਣ ਲਈ ਕਾਫੀ ਵਿਦਵਾਨ ਹੋ? ਪਾਂਧੇ ਨੇ ਜਬਾਵ ਦਿੱਤਾ ਕਿ ਮੈਂ ਸਭ ਵੇਦ ਸ਼ਾਸਤਰ ਪੜੇ ਹਨ ਲੇਖਾ, ਖਾਤੇ, ਰੋਕੜਾਂ, ਰਕਮਾਂ ਦੇ ਟਾਕਰੇ ਕਰ ਸਕਦਾ ਹਾਂ| ਤਾਂ ਗੁਰੂ ਜੀ ਨੇ ਫੁਰਮਾਇਆ:

” ਤੇਰੇ ਸਿਖੇ ਹੋਏ ਇਨਾਂ ਗੁਣਾਂ ਨਾਲੋਂ ਵਾਹਿਗੁਰੂ ਦੇ ਗਿਆਨ ਨੂੰ ਸਿੱਖਣਾ ਮੈਂ ਚੰਗਾ ਸਮਝਦਾ ਹਾਂ”
ਗੁਰੂ ਜੀ ਨੇ ਫਿਰ ਇਹ ਸ਼ਬਦ ਉਚਾਰਿਆ:

ਜਾਲਿ ਮੋਹੁ ਘਸਿ ਮਸੁ ਕਰਿ ਮਤਿ ਕਾਗਦੁ ਕਰਿ ਸਾਰੁ|
…….ਨਾਨਕ ਉਠੀ ਚਲਿਆ ਸਭਿ ਕੂੜੇ ਤੁਟੇ ਨੇਹ|੪|੬|

ਪਾਂਧਾ ਇਹ ਸੁਣ ਕੇ ਹੈਰਾਣ ਹੋ ਗਿਆ ਤੇ ਗੁਰੂ ਜੀ ਨੂੰ ਸੰਤ ਜਾਣ ਕੇ ਨਮਸਕਾਰ ਕੀਤੀ ਤੇ ਕਿਹਾ ਜੋ ਤੁਹਾਡੀ ਮਰਜੀ ਕਰੋ|ਇਸ ਵਿਦਿਅਕ ਚਮਤਕਾਰ ਪਿੱਛੋਂ ਗੁਰੂ ਜੀ ਨੇ ਪਾਠਸ਼ਾਲਾ ਛੱਡ ਦਿੱਤੀ ਆਪ ਧਰਮੀ ਪੁਰਸ਼ਾਂ ਦੀ ਸੰਗਤ ਕਰਿਆ ਕਰਦੇ ਤਲਵੰਡੀ ਨਾਲ ਲਗਦੇ ਜੰਗਲਾਂ ਵਿਚ ਵਸਦੇ ਸਾਧੂਆਂ ਦਾ ਸਾਥ ਕਰਦੇ| ਜੋ ਸ਼ਾਂਤੀ ਗੁਰੂ ਜੀ ਨੂੰ ਆਤਮਕ ਵਿਚਾਰ ਅਤੇ ਸਤਿਸੰਗ ਤੋਂ ਮਿਲੀ, ਉਸ ਬਾਰੇ ਗੁਰੂ ਜੀ ਇੰਝ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ....

ਜੋਗੀ ਹੋਵੈ ਜੋਗਵੈ ਭੋਗੀ ਹੋਵੈ ਖਾਇ|
ਤਪੀਆ ਹੋਵੈ ਤਪੁ ਕਰੇ ਤੀਰਥਿ ਮਲਿ ਨਾਇ|੧|
ਤੇਰਾ ਸਦੜਾ ਸੁਣੀਜੈ ਭਾਈ ਜੇ ਕੋ ਬਹੈ ਅਲਾਇ|੧| ਰਹਾਉ|

ਇਸ ਪਿੱਛੋਂ ਗੁਰੂ ਜੀ ਨੂੰ ਫਾਰਸੀ ਪੜਣ ਲਈ ਮੁੱਲਾਂ ਕੋਲ ਪਾਇਆ ਗਿਆ ਗੁਰੂ ਜੀ ਨੇ ਪਾਂਧੇ ਵਾਂਗ ਰੁਕਨ ਦੀਨ ਨੂੰ ਹੈਰਾਨ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਮੁੱਲਾਂ ਦੇ ਕਹਿਣ ਤੇ ਗੁਰੂ ਜੀ ਨੇ ਜਬਾਵ ਵਿੱਚ ਉਸਤਾਦ ਦਾ ਚਿਰਿਤ੍ਰ ਧਾਰ ਕੇ ਫਾਰਸੀ ਦੀ ਹੇਠ ਲਿਖੀ ਸੀਹਰਫੀ ਦਾ ਉਚਾਰਨ ਕੀਤਾ...

੧ ਅਲਫ ਅੱਲਾ ਨੂੰ ਯਾਦ ਕਰ ਗਫਲਤ ਮਨਹੁ ਵਸਾਰੁ|
ਸਾਸ ਪਲਟੇ ਨਾਮ ਬਿਨੁ ਧ੍ਰਿਗ ਜੀਵਨ ਸੰਸਾਰ|੧|
੨ ਬੇ ਬਿਦਾਇਤ ਦੂਰ ਕਰ ਕਦਮ ਤਰੀਕਤ ਰਾਖ|
ਸਭਨਾ ਅਗੈ ਨਿਵ ਚਲੋ ਮੰਦਾ ਕਿਸੇ ਨਾ ਆਖ|੨|
੩ ਤੇ ਤੋਬਾ ਕਰ ਆਜਜ਼ੀ ਸਾਈਂ ਬੇਪ੍ਰਵਾਹ|
ਸਾਥ ਨਾ ਚਲੇ ਕੁਤਬ ਦੀਨ ਤਿਸ ਸਾ ਕੀ ਬੇਸਾਹੁ|੩|
੪ ਸੇ ਸਨਾਇਤ ਬਹੁਤ ਕਰ ਖਾਲਕ ਨੂੰ ਕਰ ਯਾਦ|
ਯਾਦ ਨ ਕੀਤੋ ਕੁਤਬਦੀਨ ਜਨਮ ਜਵਾਇਓ ਬਾਦ|੪|
੫ ਜੀਮ ਜਮਾਇਤ ਜਮਾਂ ਕਰ ਪੰਜ ਨਮਾਜ਼ ਗੁਜ਼ਾਰ|
ਬਾਝਹੁ ਯਾਦ ਖੁਦਾਇ ਦੇ ਹੋਸੀ ਬਹੁਤ ਖੁਆਰ|੫|+

ਮੱਝਾਂ ਚਾਰਣੀਆਂ

........................

ਆਪ ਜੀ ਦੇ ਪਿਤਾ ਜੀ ਨੇ ਆਪ ਜੀ ਨੂੰ ਅਵਾਰਾ ਸਮਝਣਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਉਹਨਾਂ ਆਪ ਜੀ ਨੂੰ ਲਾਗੇ ਜੰਗਲ ਵਿੱਚ ਮੱਝਾਂ ਚਾਰਣ ਲਈ ਭੇਜ ਦਿੱਤਾ ਇਕ ਦਿਨ ਠੀਕ ਰਿਹਾ ਪਰ ਦੂਜੇ ਦਿਨ ਆਪ ਸੌਂ ਗਏ ਡੰਗਰ ਨਾਲ ਦੀ ਪੈਲੀ ਵਿੱਚ ਜਾ ਵੜੇ| ਖੇਤ ਦੇ ਮਾਲਕ ਨੇ ਬਹੁਤ ਬੁਰਾ ਭਲਾ ਕਿਹਾ| ਆਪ ਨੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਪ੍ਰਮਾਤਮਾ ਤੁਹਾਡੀ ਪੈਲੀ ਵਿੱਚ ਬਰਕਤ ਪਾਵੇਗਾ|ਮਾਲਕ ਨੇ ਰਾਏ ਬੁਲਾਰ ਨੁ ਜਾ ਦੱਸਿਆ| ਰਾਏ ਬੁਲਾਰ ਨੇ ਅਪਣੇ ਬੰਦੇ ਵੇਖਣ ਲਈ ਭੇਜੇ ਇਹ ਪੈਲੀ ਬਿਲਕੁਲ ਹਰੀ ਭਰੀ ਖੜੀ ਸੀ| ਡੰਗਰਾਂ ਦੇ ਖੁਰਾਂ ਤੱਕ ਦੇ ਨਿਸ਼ਾਨ ਨਹੀਂ ਸਨ| ਜਿੱਥੇ ਇਹ ਕੌਤਕ ਹੋਇਆ ਉਸ ਥਾਂ ਨੂੰ ” ਕਿਆਰਾ ਸਾਹਿਬ ” ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ|

ਜਨੇਊ ਪਾਉਣਾ

.....................

ਜਦ ਆਪ ਨੌਂ ਵਰਿਆਂ ਦੇ ਹੋਏ ਤਾਂ ਘਰਦਿਆਂ ਨੇ ਜਨੇਊ ਦੀ ਰਸਮ ਲਈ ਸੋਚਿਆ | ਹਿੰਦੂਆਂ ਵਿੱਚ ਯਗਯੋਪਵੀਤ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ| ਸਾਰਾ ਕੁਟੰਬ, ਸਾਕ, ਗਵਾਂਢੀ, ਪ੍ਰੋਹਿਤ ਆ ਗਏ| ਸਾਰੀਆਂ ਰਸਮਾਂ ਹੋ ਗਈਆਂ ਤੇ ਪਰਵਾਰ ਦਾ ਪ੍ਰੋਹਤ ਹਰਦਿਆਲ ਗੁਰੂ ਜੀ ਦੇ ਗਲ ‘ਚ ਜਨੇਉ ਪਾਉਣ ਲਈ ਅੱਗੇ ਵਧਿਆ ਗੁਰੂ ਜੀ ਨੇ ਧਾਗਾ ਪਕੜ ਕੇ ਕਿਹਾ ਮੈਨੂੰ ਇਸ ਧਾਗੇ ਦਾ ਕੀ ਫਾਈਦਾ ਹੋਵੇਗਾ| ਪ੍ਰੋਹਤ ਨੇ ਕਿਹਾ ਹਿੰਦੂ ਧਰਮ ਦਾ ਪਹਿਲਾ ਅਸੂਲ ਜਨੇਉ ਪਾਉਣਾ ਹੈ ਨਹੀਂ ਤਾਂ ਸ਼ੂਦਰ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ| ਜਨੇਊ ਪਾਉਣ ਨਾਲ ਇਸ ਦੁਨੀਆ ਵਿੱਚ ਵਡਿਆਈ ਤੇ ਅਗਲੇ ਜਨਮ ਵਿੱਚ ਸੁੱਖ ਮਿਲਦਾ ਹੈ| ਇਹ ਸੁਣ ਛੋਟੇ ਜਿਹੇ ਨਾਨਕ ਨੇ ਕਿਹਾ ਕਿ...

ਦਇਆ ਕਪਾਹ ਸੰਤੋਖ ਸੂਤੁ ਜਤੁ ਗੰਢੀ ਸਤੁ ਵਟੁ|
ਏਹ ਜਨੇਊ ਜੀਅ ਕਾ ਹਈ ਤਾਂ ਪਾਂਡੇ ਘਤੁ|

ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦੇਵ ਜੀ ਦੇ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ ਸਮੇਂ ਸੰਸਾਰ ਅੰਦਰ ਖਾਸ ਤੌਰ ’ਤੇ ਭਾਰਤ ਵਰਸ਼ ਦੀ ਅੰਦਰੂਨੀ ਹਾਲਤ ਮੰਦਭਾਗੀ ਸੀ। ਕਿਸੇ ਵੀ ਦੇਸ਼ ਦੀ ਖੁਸ਼ਹਾਲੀ ਦਾ ਅੰਦਾਜ਼ਾ ਉਥੋਂ ਦੀ ਰਾਜਨੀਤਿਕ, ਆਰਥਿਕ, ਸਮਾਜਿਕ ਅਤੇ ਧਾਰਮਿਕ ਹਾਲਤ ਤੋਂ ਲਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਭਾਰਤ ਇਨ੍ਹਾਂ ਚਾਰੇ ਪ੍ਰਸਥਿਤੀਆਂ ਵਿਚ ਆਪਣੇ ਅਸਲੀ ਵਜੂਦ ਨੂੰ ਖੋਹ ਚੁੱਕਾ ਸੀ। ਧਰਮ ਦੇ ਆਗੂ ਆਪਣਾ ਧੀਰਜ ਖੋਹ ਚੁੱਕੇ ਸਨ। ਕਾਜ਼ੀ, ਬ੍ਰਾਹਮਣ ਅਤੇ ਜੋਗੀ ਤਿੰਨੇ ਹੀ ਲੋਕਾਈ ਨੂੰ ਕੁਰਾਹੇ ਪਾ ਰਹੇ ਸਨ। ਇਸ ਲਈ ਇਨ੍ਹਾਂ ਤਿੰਨਾਂ ਨੂੰ ਗੁਰੂ ਜੀ ਨੇ ਕਰੜੇ ਸ਼ਬਦਾਂ ਰਾਹੀਂ ਨਿੰਦਿਆ ਹੈ: ਕਾਦੀ ਕੂੜੁ ਬੋਲਿ ਮਲੁ ਖਾਇ॥ ਬ੍ਰਾਹਮਣੁ ਨਾਵੈ ਜੀਆ ਘਾਇ॥ ਜੋਗੀ ਜੁਗਤਿ ਨ ਜਾਣੈ ਅੰਧੁ॥ ਤੀਨੇ ਓਜਾੜੇ ਕਾ ਬੰਧੁ॥ (ਪੰਨਾ 662) ਧਰਮ ਦਾ ਵਿਵਹਾਰ ਵਰਣ-ਵਿਵਸਥਾ ਵਿਚ ਵੰਡਿਆ ਗਿਆ। ਵਰਣ-ਆਸ਼ਰਮ ਵਿਵਸਥਾ ਜਿਸ ਮਨੋਰਥ ਜਾਂ ਆਦਰਸ਼ ਲਈ ਆਰੰਭ ਕੀਤੀ ਗਈ ਸੀ ਉਹ ਵਿਲੀਨ ਹੋ ਗਈ ਸੀ। ਸਮਾਜ ਵਿਚ ਬ੍ਰਾਹਮਣਾਂ ਦਾ ਰੁਤਬਾ ਵਧਦਾ ਗਿਆ ਜਿਸ ਨਾਲ ਨੀਵੀਆਂ ਜਾਤਾਂ ਦਾ ਜੀਵਨ ਨਰਕ ਬਣ ਗਿਆ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਹਾਲਤ ਦਿਨ-ਪ੍ਰਤੀਦਿਨ ਨਿਘਰਦੀ ਗਈ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਵਿਕਾਸ ਦੇ ਦਰਵਾਜ਼ੇ ਬੰਦ ਹੋ ਗਏ। ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦੇਵ ਜੀ ਨੇ ਆਪਣੀ ਬਾਣੀ ਰਾਹੀਂ ਜ਼ੋਰਦਾਰ ਸ਼ਬਦਾਂ ਵਿਚ ਬ੍ਰਾਹਮਣਵਾਦ ਨੂੰ ਨਕਾਰ ਕੇ ਨੀਚ ਕਹੇ ਜਾਂਦੇ ਲੋਕਾਂ ਦੀ ਬਾਂਹ ਫੜੀ ਅਤੇ ਫ਼ੁਰਮਾਇਆ: ਨੀਚਾ ਅੰਦਰਿ ਨੀਚ ਜਾਤਿ ਨੀਚੀ ਹੂ ਅਤਿ ਨੀਚੁ॥ ਨਾਨਕੁ ਤਿਨ ਕੈ ਸੰਗਿ ਸਾਥਿ ਵਡਿਆ ਸਿਉ ਕਿਆ ਰੀਸ॥ (ਪੰਨਾ 15) ਗੁਰੂ ਜੀ ਨੇ ਊਚ-ਨੀਚ ਦਾ ਭੇਦ ਮਿਟਾ ਕੇ ਸਮਾਨਤਾ ਤੇ ਭਰਾਤਰੀ-ਭਾਵ ਦਾ ਪ੍ਰਚਾਰ ਕੀਤਾ। ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਰਸਮਾਂ-ਰਿਵਾਜਾਂ, ਮੂਰਤੀ-ਪੂਜਾ, ਯੱਗਾਂ, ਊਚ-ਨੀਚ ਅਤੇ ਜਾਤ-ਪਾਤ ਦੇ ਵਿਤਕਰੇ, ਕਰਮਕਾਂਡ, ਪੂਜਾ, ਅਨੇਕਾਂ ਵਹਿਮਾਂ-ਭਰਮਾਂ, ਸ਼ੰਕਿਆਂ, ਅੰਧ-ਵਿਸ਼ਵਾਸਾਂ ਅਤੇ ਬਾਹਰੀ ਆਚਾਰਾਂ-ਵਿਹਾਰਾਂ ਨੇ ਇਥੋਂ ਦੇ ਪ੍ਰਚੱਲਤ ਧਰਮ ਨੂੰ ਵਿਕਰਤ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਸੀ। ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦੇਵ ਜੀ ਨੇ ਧਰਮ ਦੀ ਇਸ ਵਾਸਤਵਿਕਤਾ ਨੂੰ ਬਾਣੀ ਰਾਹੀਂ ਨਕਾਰਾਤਮਕ ਸਿੱਧ ਕੀਤਾ। ਕਿਸੇ ਸਮੇਂ ਵਿਸ਼ਵ ਨੂੰ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਧਰਮ ਦੇ ਦਾਰਸ਼ਨਿਕ ਪ੍ਰਭਾਵ ਸਮੇਂ ਦੇ ਬੀਤਣ ਨਾਲ ਕੁਰੀਤੀਆਂ ਦਾ ਸ਼ਿਕਾਰ ਹੋ ਗਏ ਸਨ। ਪਰਮਾਤਮਾ ਦੇ ਸਰੂਪ ਨੂੰ ਗੁੰਝਲਦਾਰ ਬਣਾ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। ਪਰਮਾਤਮਾ ਨੂੰ ਮੰਦਰਾਂ ਵਿਚ ਕੈਦ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। ਹਿੰਦੂਆਂ ਦੇ ਨਾਲਨਾਲ ਬੋਧੀ ਵੀ ਮੂਰਤੀਆਂ ਦੀ ਪੂਜਾ ਕਰਨ ਲੱਗੇ। ਇਕ ਸਮਾਂ ਅਜਿਹਾ ਆਇਆ ਕਿ ਮੂਰਤੀਆਂ ਦੀ ਸੰਖਿਆ ਹਿੰਦੂਆਂ ਨਾਲੋਂ ਵਧ ਗਈ ਸੀ। ਧਾਰਮਿਕ ਹਾਲਤ ਨਿੱਘਰੀ ਹੋਈ ਸੀ। ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦੇਵ ਜੀ ਨੇ ਧਾਰਮਿਕ ਅਧੋਗਤੀ ਦਾ ਗੰਭੀਰਤਾ ਨਾਲ ਅਧਿਐਨ ਕੀਤਾ ਅਤੇ ਜਗਤ-ਜਲੰਦੇ ਨੂੰ ਠਾਰਣ ਲਈ ਮਾਨਵੀ ਚੇਤਨਾ ਨੂੰ ਜਾਗ੍ਰਿਤ ਕਰਨ ਲਈ ਤਿੰਨ ਉਦਾਸੀਆਂ ਦਾ ਇਕ ਲੰਮਾ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮ ਉਲੀਕਿਆ ਤਾਂ ਜੋ ਜ਼ੁਲਮਾਂ ਥੱਲੇ ਦੱਬੀ ਹੋਈ ਮਨੁੱਖਤਾ ਨੂੰ ਸਾਰਥਿਕ ਜੀਵਨ-ਮਾਰਗ ਲਈ ਨਵੀਂ ਸੇਧ ਪ੍ਰਾਪਤ ਹੋ ਸਕੇ। ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦੇਵ ਜੀ ਨੇ ਰੱਬੀ ਏਕਤਾ ਅਤੇ ਮਾਨਵੀ ਚੇਤਨਾ ਨਾਲ ਲੋਕਾਈ ਨੂੰ ਜਾਗ੍ਰਿਤ ਕੀਤਾ। ਗੁਰੂ ਜੀ ਨੇ ਰਾਜਸੀ ਸਮਾਜਿਕ ਜ਼ਬਰ ਵਿਰੁੱਧ ਜਹਾਦ ਕੀਤਾ। ਰੱਤ ਪੀਣੇ ਰਾਜਿਆਂ ਨੂੰ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਭ੍ਰਿਸ਼ਟ ਕਰਮਚਾਰੀ ਵਰਗ ਦੀ ਕਰੜੇ ਸ਼ਬਦਾਂ ਰਾਹੀਂ ਆਲੋਚਨਾ ਕੀਤੀ।

ਆਪਣੇ ਜੀਵਨ ਦੇ ਅੰਤਿਮ ਅੱਠ-ਦਸ ਵਰ੍ਹੇ ਆਪ ਜੀ ਨੇ ਕਰਤਾਰਪੁਰ ਵਿਖੇ ਨਿਵਾਸ ਕੀਤਾ। ਜਿਥੇ ਆਪ ਜੀ ਨਿਤਨੇਮ, ਕਥਾ-ਕੀਰਤਨ ਤੇ ਭਜਨ-ਬੰਦਗੀ ਕਰਦੇ ਅਤੇ ਹਰ ਕਿਸੇ ਨੂੰ ਪ੍ਰਭੂ ਹੁਕਮ ਅਨੁਸਾਰ ਜੀਵਨ ਬਿਤਾਉਣ ਤੇ ਸਤਿਨਾਮ ਦਾ ਅਭਿਆਸ ਕਰਨ ਦੀ ਸਿਖਿਆ ਦੇਂਦੇ। ਭਾਈ ਮਰਦਾਨਾ ਜੀ ਨੇ ਆਪਣੇ ਅੰਤਿਮ ਸਵਾਸ ਆਪ ਜੀ ਦੀ ਗੋਦ ਵਿਚ ਲਏ। ਭਾਈ ਗੁਰਦਾਸ ਜੀ ਕਰਤਾਰਪੁਰ ਦੀ ਧਰਮਸ਼ਾਲਾ ਦਾ ਵਰਣਨ ਕਰਦੇ ਫ਼ੁਰਮਾਉਂਦੇ ਹਨ....

ਗਿਆਨੁ ਗੋਸਟਿ ਚਰਚਾ ਸਦਾ ਅਨਹਦਿ ਸਬਦਿ ਉਠੇ ਧਨੁਕਾਰਾ।

ਇਥੇ ਹੀ ਆਪ ਜੀ ਦਾ ਦੀਦਾਰ ਕਰਨ ਭਾਈ ਲਹਿਣਾ ਜੀ ਆਏ। ਦੀਦਾਰ ਐਸਾ ਹੋਇਆ ਕਿ ਜੋਤੀ ਜੋਤਿ ਰਲੀ। ਦੋਵੇਂ ਇਕ ਜੋਤ ਹੋ ਗਏ। ਭਾਈ ਲਹਿਣਾ ਜੀ ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦੇਵ ਜੀ ਦਾ ਅੰਗ ਬਣ ਕੇ ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਅੰਗਦ ਦੇਵ ਜੀ ਹੋ ਨਿਬੜੇ।

੭ ਸਤੰਬਰ, ਸੰਨ ੧੫੩੯ ਨੂੰ ਸਤਿਗੁਰੂ ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦੇਵ ਜੀ ਆਪਣਾ ਜੋਤਿ ਰੂਪੀ ਨੂਰ ਭਾਈ ਲਹਿਣਾ ਜੀ (ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਅੰਗਦ ਦੇਵ ਜੀ) ਵਿਚ ਟਿਕਾ ਕੇ ਅਕਾਲ ਸਤਿ ਵਿਚ ਸਮਾ ਗਏ:

ਸੂਰਜ ਕਿਰਣਿ ਮਿਲੇ ਜਲ ਕਾ ਜਲੁ ਹੂਆ ਰਾਮ॥
ਜੋਤੀ ਜੋਤਿ ਰਲੀ ਸੰਪੂਰਨੁ ਥੀਆ ਰਾਮ॥

(

ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਹਰਕ੍ਰਿਸ਼ਨ ਜੀ ਦੇ ਜਨਮ ਦਿਹਾੜੇ ਤੇ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ....

ਸ੍ਰੀ ਹਰਕ੍ਰਿਸ਼ਨ ਧਿਆਈਐ ਜਿਸ ਡਿਠੇ ਸਭ ਦੁਖ ਜਾਏ ......(ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਹਰਕ੍ਰਿਸ਼ਨ ਜੀ ਦੇ ਜਨਮ ਦਿਹਾੜੇ ਤੇ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ .....)

ਗੁਰੂ ਹਰਿ ਕ੍ਰਿਸ਼ਨ ਜੀ ਦਾ ਜਨਮ ੭ ਜੁਲਾਈ ੧੬੫੬ ਈ: ਚ ਕੀਰਤਪੁਰ ਵਿਖੇ ਮਾਤਾ ਰਾਜ਼ ਕੋਰ ਅਤੇ ਪਿਤਾ ਹਰਿ ਰਾਇ ਜੀ ਦੇ ਘਰ ਹੋਇਆ. ਗੁਰੂ ਜੀ ਬਾਲਪਨ ਤੋਂ ਹੀ ਧਾਰਮਿਕ ਰੁਚੀ ਵਾਲੇ ਸਨ . ਹਮੇਸ਼ਾ ਗੁਰਬਾਣੀ ਵਿਚ ਲਿਵਲੀਨ ਰਹਿੰਦੇ . ਪਿਤਾ ਗੁਰੂ ਜੀ ਨੇ ਇਕ ਵਾਰੀ ਛੋਟੀ ਜੇਹੀ ਪਰਖ ਕੀਤੀ ਦੋਨਾ ਭਰਾਵਾਂ ਕੋਲ (ਵਡੇ ਭਰਾ ਰਾਮ ਰਾਇ ਅਤੇ ਛੋਟੇ ਹਰ ਕ੍ਰਿਸ਼ਨ ) ਇਕ ਸਿਖ ਨੂ ਭੇਜਿਆ ਕੀ ਓਹ ਬਾਣੀ ਪੜਦਿਆਂ ਦੋਵਾਂ ਨੂੰ ਵਾਰੋ ਵਾਰੀ ਖੰਦੁਈ ਚੁਭੋਈ ਜਾਵੇ . ਜਦੋਂ ਰਾਮ ਰਾਇ ਨੂੰ ਖੰਦੁਈ ਚੁਭੋਹੀ ਤਾਂ ਓਹ ਤ੍ਰਭਕ ਗਏ ਅਤੇ ਸਿਖ ਨੂੰ ਖੂਬ ਬੁਰਾ - ਭਲਾ ਕਿਹਾ ਭਰ ਜਦ ਗੁਰੂ ਹਰਿ ਕ੍ਰਿਸ਼ਨ ਜੀ ਨੂੰ ਖੰਦੁਈ ਚੁਭੋਈ ਗਈ ਤਾਂ ਓਹ ਓਸੇ ਤਰਾਂ ਹੀ ਗੁਰਬਾਣੀ ਵਿਚ ਲਿਵਲੀਨ ਰਹੇ . ਗੁਰੂ ਜੀ ਨੇ ਓਸੇ ਵੇਲੇ ਗੁਰੂ ਹਰਿ ਕ੍ਰਿਸ਼ਨ ਨੂੰ ਗੁਰ ਗੱਦੀ ਦੇਣ ਦਾ ਫੈਸਲਾ ਕੀਤਾ .
ਮਾਤ੍ਰ ੫ ਸਾਲਾਂ ਦੀ ਉਮਰ ਵਿਚ ਗੁਰੂ ਜੀ ਨੇ ੧੬੬੧ ਵਿਚ ਗੁਰ ਗੱਦੀ ਸੰਭਾਲ ਲਈ. ਬਾਲ ਅਵਸਥਾ ਬਾਲਕ ਅਚੇਤ ਤੇ ਨਿਰਬਲ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਪਰ ਗੁਰੂ ਜੀ ਗਿਆਨ ਬ੍ਰਿਧ ,ਪਰਮ ਸਮਰਥ ਸਨ .

ਰਾਮ ਰਾਇ ਨੇ ਗੱਦੀ ਨਾ ਮਿਲਣ ਤੇ ਸਖ਼ਤ ਰੋਸ਼ ਮਨਾਇਆ ਅਤੇ ਔਰੰਗਜੇਬ ਨੂੰ ਆਪਣੀਆਂ ਕਰਾਮਾਤਾਂ ਨਾਲ ਖੁਸ਼ ਕਰ ਗੁਰ ਗੱਦੀ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਨ ਲਈ ਬਾਦਸ਼ਾਹ ਦੀ ਮਦਦ ਮੰਗੀ . ਬਾਦਸ਼ਾਹ ਨੇ ਫਰਿਆਦ ਮਨ ਕੇ ਗੁਰੂ ਹਰ ਕ੍ਰਿਸ਼ਨ ਜੀ ਨੂੰ ਦਿੱਲੀ ਜਾਣ ਦਾ ਹੁਕਮ ਦਿੱਤਾ ....

ਪਰ ਹਰਿ ਕ੍ਰਿਸ਼ਨ ਜੀ ਨੇ ਦਿੱਲੀ ਜਾਣਤੋਂ ਇਨਕਾਰ ਕਰ ਦਿੱਤਾ । ਝਗੜਾ ਕਾਫੀ ਵਧ ਗਿਆ । ਆਖਿਰ ਮਿਰਜ਼ਾ ਰਾਜਾ ਜੈ ਸਿੰਘ ਨੇ ਵਿਚ ਪੈ ਕੇ ਜੁਗਤ ਕੱਢੀ . ਓਸ ਨੇ ਗੁਰੂ ਜੀ ਨੂੰ ਇਸ ਗਲ ਤੇ ਰਾਜੀ ਕਰ ਲਿਆ ਕੀ ਓਹ ਔਰੰਗਜੇਬ ਨੂੰ ਨਾ ਮਿਲਣ ਪਰ ਦਿੱਲੀ ਜਰੁਰ ਜਾਣ...ਔਰੰਗਜੇਬ ਦੇ ਦਰਬਾਰ ਵਿਚ ਨਾ ਰਹਿ ਕੇ ਓਹਨਾ ਦੇ ਬੰਗਲੇ ਰਹਿਣ . ਗੁਰੂ ਜੀ ਦਿੱਲੀ ਗਏ ਤੇ ਰਾਜੇ ਜੈ ਸਿੰਘ ਦੇ ਘਰ ਠਹਿਰੇ . ਓਹ ਸਥਾਨ ਜਿਥੇ ਗੁਰੂ ਜੀ ਠਹਿਰੇ ਸਨ ਹੁਣ ਬੰਗਲਾ ਸਾਹਿਬ ਦੇ ਨਾਂ ਨਾਲ ਪ੍ਰਸਿਧ ਹੈ .

ਦਿੱਲੀ ਵਿਚ ਗੁਰੂ ਜੀ ਨੇ ਆਪਣਾ ਧਰਮ-ਪ੍ਰਚਾਰ ਦਾ ਕੰਮ ਸੁਰੂ ਕਰ ਦਿੱਤਾ । ਰੋਜ਼ ਦੀਵਾਨ ਲਗਦਾ , ਸੰਗਤਾਂ ਬਾਲ ਗੁਰੂਦੇ ਦਰਸ਼ਨ ਕਰਦੀਆਂ । ਇਸ ਪ੍ਰਚਾਰ ਨੇ ਸਿਖੀ ਦਿੱਲੀ ਦੀਆਂ ਨੁਕਰਾਂ ਤਕ ਪਹੁੰਚਾਈ । ਜਦ ਹੈਜੇ ਦੀ ਬਿਮਾਰੀ ਫੈਲੀ ਤਾਂ ਗੁਰੂ ਜੀ ਆਪ ਲੋਕਾਂ ਦੀਆਂ ਪੀੜਾਂ ਹਰਨ ਲਈ ਲੋਕਾਂ ਦੇ ਘਰਾਂ ਵਿਚ ਜਾਂਦੇ , ਗੁਰੂ ਜੀ ਦਾ ਇਹ ਰੂਪ ਵੇਖ ਔਰੰਗਜੇਬ ਨੂੰ ਆਪਣੀ ਭੁੱਲ ਦਾ ਏਹਸਾਸ ਹੋਇਆ ਤੇ ਗੁਰੂ ਜੀ ਦੇ ਦਰਸ਼ਨ ਦੀ ਖਾਹਿਸ਼ ਪ੍ਰਗਟ ਕੀਤੀ ...ਪਰ ਗੁਰੂ ਜੀ ਨਾ ਗਏ ਸਿਰਫ ਇਹ ਸ਼ਬਦ ਲਿਖ ਭੇਜਿਆ ......

ਕਿਆ ਖਾਧੈ ਕਿਆ ਪੈਧੈ ਹੋਈ
ਜਾ ਮਨਿ ਨਹੀ ਸਚਾ ਸੋਈ
ਕਿਆ ਮੇਵਾ , ਕਿਆ ਘਿਓ ਗੁਡ ਮੀਠਾ
ਕਿਆ ਮੈਦਾ ਕਿਆ ਮਾਸ
ਕਿਆ ਕਪੜ ਕਿਆ ਸੇਜ ਸੁਖਾਲੀ
ਕੀਜਹਿ ਭੋਗ ਬਿਲਾਸ
ਕਿਆ ਲਸਕਰ ਕਿਆ ਨੇਬ ਖਵਾਸੀ
ਆਵੈ ਮਹਲੀ ਵਾਸ
ਨਾਨਕ ਸਚੇ ਨਾਮ ਵਿਣ ਸਭੇ ਟੋਲ ਵਿਣਾਸੁ

ਔਰੰਗਜੇਬ ਆਪ ਚਲ ਕੇ ਗੁਰੂ ਜੀ ਦੇ ਦਰਬਾਰ ਆਏ ਪਰ ਗੁਰੂ ਜੀ ਬਾਹਰ ਨਾ ਆਏ ...

ਦਿੱਲੀ ਤੋਂ ਹਰਿ ਕ੍ਰਿਸ਼ਨ ਜੀ ਮੁੜਨ ਹੀ ਲੱਗੇ ਸੀ ਕੇ ਓਹਨਾ ਤੇ ਬਿਮਾਰੀ ਦਾ ਅਚਾਨਕ ਹਮਲਾ ਹੋ ਗਿਆ , ਨਾਲ ਹੀ ਚੇਚਕ ਵੀ ਨਿਕਲ ਆਈ. ਸਿਖਾਂ ਨੇ ਅੰਤਿਮ ਸਮਾਂ ਜਾਣ ਕੇ ਬੇਨਤੀ ਕੀਤੀ ਕਿ ਆਪ ਜੀ ਗੁਰ ਗੱਦੀ ਦੀ ਜ਼ਿਮੇਵਾਰੀ ਕਿਸ ਨੂੰ ਦੇ ਚੱਲੇ ਹੋ ? ਗੁਰੂ ਜੀ ਅਖਿਰ ਵੇਲੇ ਜੋ ਸ਼ਬਦ ਬੋਲੇ ਓਹ ਸਨ ...." ਬਾਬਾ ..ਬਕਾਲੇ ". ਬਾਬਾ - ਬਕਾਲੇ ਦਾ ਭਾਵ ਸੀ ਕਿ ਗੁਰ ਗੱਦੀ ਦਾ ਵਾਰਿਸ਼ ਬਕਾਲੇ ਪਿੰਡ ਹੈ . 'ਬਾਬਾ' ਇਸ ਲਈ ਕਿਹਾ ਕਿਓੰਕੇ ਗੁਰੂ ਤੇਗ ਬਹਾਦੁਰ ਰਿਸ਼ਤੇ ਵਿਚ ਓਹਨਾ ਦੇ ਬਾਬਾ ਜੀ ਲਗਦੇ ਸਨ .

ਅਬ ਬਾਬਾ ਜੀ ਬੀਚ ਬਕਾਲੇ ਭਏ
ਸਭ ਸੰਗਤੀ ਧਰ ਸੁਣੈ ਜੀਓ

ਅਤੇ ਗੁਰੂ ਜੀ ੩੦ ਮਾਰਚ , ਸਨ ੧੬੬੪ ਨੂੰ ਜੋਤੀ - ਜੋਤ ਸਮਾ ਗਏ .

ਗੁਰੂ ਹਰਿ ਕ੍ਰਿਸ਼ਨ ਜੀ ਨੇ ਤਿਨ ਸਾਲ ਗੁਰਿਆਈ ਦੀ ਜਿਮੇਵਾਰੀ ਸੰਭਾਲੀ . ਇਤਨੀ ਛੋਟੀ ਆਯੁ ਪਰ ਜਿਸ ਸਿਆਨਪ ਅਤੇ ਸੱਚਾਈ ਨਾਲ ਜਿਮੇਵਾਰੀਆਂ ਨੂੰ ਸਭਾਲਿਆ ਓਹ ਸਿਖ ਇਤਿਹਾਸ ਵਿਚ ਹਮੇਸ਼ਾ ਲਈ ਅਨਮੋਲ ਹੋ ਗਿਆ .....!!

ਹਰਕੀਰਤ 'ਹੀਰ' '

ਇਸ਼ਕ਼ ਦੇ ਫੁੱਲ ....

ਇਸ਼ਕ਼ ਦੇ ਫੁੱਲ ....

ਮੈਂ ਆਪਣੀਆਂ ਨਜ਼ਮਾਂ ਨਾਲ
ਇਸ਼ਕ਼ ਦੇ ਸਾਰੇ ਫੁੱਲ
ਤੇਰੇ ਪੈਰਾਂ ਤੇ ਡੋਲ ਦੇਆੰਗੀ
ਤੂੰ ਓਹਨਾ ਨੂੰ .....
ਆਪਨੇ ਗੀਤਾਂ ਵਿਚ ਪੀਰੋ ਕੇ
ਮੁਹੱਬਤ ਨੂੰ
ਨਵਾਂ ਅਰਥ ਦੇਵੀਂ .....

ਮੇਰੇ ਦਿਲ ਦਾ ਹੈ ਵਜ਼ਨ ਓਨਾ ਹੀ ......

ਮਿਤਰੋ ਇਹ ਗ਼ਜ਼ਲ ਭੇਜੀ ਹੈ ਹੋਸ਼ਿਆਰਪੁਰ ਦੇ ਸ਼ਾਯਰ ਇਕਵਿੰਦਰ ਜੀ ਨੇ ...ਓਹਨਾ ਦਾ ਜੀਵਨ ਪਰਿਚਯ ਅਜੇ ਪ੍ਰਾਪਤ ਨਹੀਂ ਹੋਇਆ ....ਹੋਂਦੇ ਸਾਰ ਹੀ ਇਥੇ ਲਗਾ ਦਿੱਤਾ ਜਾਇਗਾ .....ਆਪ ਸਬ੍ਨੂੰ ਬੇਨਤੀ ਹੈ ਗ਼ਜ਼ਲ ਤੇ ਆਪਣੀ ਪ੍ਰਤਿਕ੍ਰਿਆ ਜਰੁਰ ਦਿਓ .....!!


ਤਰਕ਼ ਸੰਗਤ ਹੁਣ ਇਹ ਤਰਕ਼ ਲਗਦਾ ਹੈ
ਹੁਣ ਮੁਹੱਬਤ 'ਚ , ਫਰਕ਼ ਲਗਦਾ ਹੈ

ਮੇਰੇ ਦਿਲ ਦਾ ਹੈ ਵਜ਼ਨ ਓਨਾ ਹੀ
ਤੇਰੇ ਤੋਲਾਂ 'ਚ ਫਰਕ਼ ਲਗਦਾ ਹੈ

ਜਦ ਤੋਂ ਬੈਠੇ ਹੋ ਮੇਰੇ ਬਿਸ੍ਤਰ ਤੇ
ਕੁਛ ਤਬੀਯਤ'ਚ ਫਰਕ਼ ਲਗਤਾ ਹੈ

ਉਂਝ ਹੀ ਬਣਦੀ ਨਹੀਂ ਗ਼ਜ਼ਲ ਯਾਰੋ
ਖੂਨ ਲਗਦਾ ਹੈ ਅਰ੍ਕ਼ ਲਗਦਾ ਹੈ

ਪਹਿਲਾਂ ਵਾਂਗਰ ਹੀ ਗਲ ਨੂੰ ਚਿਮਬ੍ਰੇ ਹੋ
ਉੰਨੀ ਇਕ੍ਕੀ ਦਾ ਫਰਕ਼ ਲਗਦਾ ਹੈ

ਥਾਂ-ਥਾਂ ਬਣਦੀ ਹੈ ਬਰਫੀ ਉਲਫ਼ਤ ਦੀ
ਟਾਵੀਂ-ਟਾਵੀਂ ਤੇ ਫਰਕ਼ ਲਗਦਾ ਹੈ..!!